Γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία

H γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας με τεράστια ποσοστά επιτυχίας. Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία ασχολείται με τις σκέψεις και τις ερμηνείες που έχει υιοθετήσει ο θεραπευόμενος για τον εαυτό του και τον κόσμο γύρω του. Tο κάθε άτομο έχει τη δική του οπτική γωνία για τις καταστάσεις που ζει, η οποία βασίζεται στις πυρηνικές του πεποιθήσεις και έτσι διαμορφώνονται ανάλογα οι συναισθηματικές του αντιδράσεις, οι επιλογές του και η συμπεριφορά του, καθώς και οι σχέσεις του με τους άλλους.

Στόχος της θεραπείας είναι η βελτίωση της λειτουργικότητας του ατόμου στην καθημερινή του ζωή, προωθώντας την λογική και ρεαλιστική σκέψη για τον εαυτό του, για τον κόσμο και για το μέλλον.

Η γνωσιακή-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία αντιμετωπίζει αποτελεσματικά προβλήματα όπως:

• κρίσεις πανικού
• άγχος
• κατάθλιψη
• ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή
• γενικευμένο άγχος
• κοινωνικό άγχος
• άγχος υγείας
• αγοραφοβία

Ειδικότερα, η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία στοχεύει σε άμεσες αλλαγές στο εδώ και τώρα στη ζωή του ανθρώπου που αντιμετωπίζει δυσκολίες.

Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, με ιδρυτή τον Aaron T. Beck (Beck, 2008) αποτελεί μία πειραματικά αποδεδειγμένη θεραπεία για τις αγχώδεις διαταραχές και την κατάθλιψη.

Με τη βοήθεια της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας μπορούμε να αντιμετωπίσουμε σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα προβλήματα όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, οι κρίσεις πανικού και οι διάφορες μορφές φοβιών.

Ο θεραπευτής που χρησιμοποιεί την γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία έχει ένα πανίσχυρο θεραπευτικό εργαλείο γιατί:

• Εισχωρεί σε μία βαθύτερη κατανόηση των σκέψεων του θεραπευόμενου και του τρόπου με τον οποίο ο ίδιος βλέπει τα πράγματα

Ο κάθε άνθρωπος «βλέπει» τον κόσμο με τα δικά του μάτια. Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε ένας από εμάς διαμορφώνει την δική του μοναδική και ξεχωριστή οπτική αντίληψη για τα πράγματα που συμβαίνουν γύρω του, όπως και για όσα συμβαίνουν στον ίδιο.

Με απλά λόγια, μπορεί δύο άνθρωποι να ζήσουν ακριβώς την ίδια κατάσταση, ακριβώς την ίδια χρονική στιγμή, και παρόλα αυτά να σκεφτούν εντελώς διαφορετικά πράγματα και να νιώσουν εντελώς διαφορετικά συναισθήματα. Η αίτια είναι απλή μα και τόσο σύνθετη:

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να διαμορφώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Η διαμόρφωσή του συμβαίνει συνδυαστικά με τα μοναδικά χαρακτηριστικά ιδιοσυγκρασίας που διαθέτει ο κάθε ένας και με το περιβάλλον. Έτσι αρχίζει σιγά σιγά να δομείται η μοναδική κοσμοθεωρία του κάθε ανθρώπου.

• Στέκεται στο πλευρό του θεραπευόμενου δημιουργώντας μαζί του μία ειλικρινή θεραπευτική συμμαχία

Ο γνωσιακός συμπεριφορικός ψυχοθεραπευτής δείχνει αληθινό ενδιαφέρον για τον ψυχικό κόσμο του θεραπευόμενου και αποδέχεται άνευ όρων το άτομο που έρχεται για θεραπεία. Αυτό το γεγονός από μόνο του ενισχύει την εμπιστοσύνη που αισθάνεται ο θεραπευόμενος για τον εαυτό του και προωθεί την αυτό – αποδοχή και την αυτό – αγάπη.

            Η ανάγκη κάθε μικρού παιδιού είναι να το αγαπήσουν αληθινά και άνευ όρων. Μία βαθιά αναπτυξιακή ανάγκη που αν δεν καλυφθεί στα χρόνια που την έχει το παιδί πιο πολύ ανάγκη, δηλαδή κατά τη διάρκεια της βρεφικής και παιδικής ηλικίας, αφήνει ένα αναντικατάστατο κενό. Στην ενήλικη ζωή το κενό αυτό μπορεί να καλυφθεί μόνο μέσα στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας. Το κενό της άνευ όρων αγάπης και αποδοχής καλύπτεται ουσιαστικά από το άτομο και όχι από τον θεραπευτή.

 Μέσα από τις θεμελιώδεις αρχές της ψυχοθεραπείας (άνευ όρων αγάπη και αποδοχή, ειλικρινές ενδιαφέρον και κατανόηση) ο θεραπευόμενος μαθαίνει να στηρίζεται στον εαυτό του, καλλιεργώντας την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή του.

• Δημιουργεί το θεραπευτικό πλάνο μαζί με τον θεραπευόμενο και ανάλογα με τις ανάγκες του

Ο θεραπευόμενος δεν είναι παθητικός στην γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Ο θεραπευόμενος κατά τη θεραπευτική διαδικασία συμμετέχει ενεργά, εκφράζει την άποψή του και προτείνει τρόπους με τους οποίους ο ίδιος πιστεύει ότι θα μπορούσε να βοηθηθεί. Στη συνέχεια, ο θεραπευόμενος μαζί με τον θεραπευτή δημιουργούν συνεργατικά το θεραπευτικό πλάνο, το οποίο είναι μοναδικό και εξειδικευμένο για τον κάθε άνθρωπο, βασισμένο πάντα στις επιστημονικά τεκμηριωμένες μεθόδους και τεχνικές της γνωσιακής συμπεριφορικής θεραπείας.

• Θέτει άμεσους στόχους έτσι ώστε ο άνθρωπος να βιώσει μία άμεση αλλαγή στην καθημερινότητά του

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι μία θεραπευτική προσέγγιση που έχει ως κύριο μέλημα της την άμεση και σύντομη ανακούφιση του ανθρώπου που δυσκολεύεται από τα συμπτώματά του. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που βιώνει έντονες κρίσεις πανικού ή αδυνατεί να μπει στο τρένο, λόγω αγοραφοβίας, αυτό που χρειάζεται περισσότερο είναι να μπορέσει να γίνει και πάλι λειτουργικός. Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία και κυρίως, ο γνωσιακός συμπεριφορικός θεραπευτής κατανοεί και ενδιαφέρεται πρωτίστως για αυτή την ανάγκη.

            Συνεπώς, οι αρχικές γνωσιακές συμπεριφορικές τεχνικές της ψυχοθεραπείας είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου στραμμένες σε αυτό το στόχο. Δηλαδή, στην άμεση ανακούφιση από τα συμπτώματα και σε σύντομες αλλαγές στη συμπεριφορά, έτσι ώστε ο άνθρωπος να καταφέρει να επιστρέψει στην καθημερινή του ζωή δυνατός και σίγουρος για τον εαυτό του, γεμάτος αυτοπεποίθηση και βεβαιότητα.

• Εστιάζει στο εδώ και τώρα

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεωρία παρόλο που αναγνωρίζει τον κρίσιμο ρόλο των εμπειριών της παιδικής ηλικίας στη διαμόρφωση του σημερινού ενήλικα ανθρώπου και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει, εστιάζει στο εδώ και τώρα. Δηλαδή, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία ασχολείται περισσότερο με το «εδώ και τώρα» παρά με το «εκεί και τότε».

            Επομένως, η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία δεν αναλώνεται σε ατέρμονες συζητήσεις για τα παιδικά χρόνια του θεραπευόμενου, αλλά εξετάζει άμεσα τις ανάγκες του στο εδώ και τώρα του θεραπευόμενου. Θεραπευτής και θεραπευόμενος εξετάζουν και ανακαλύπτουν τρόπους ανόδου και εξέλιξης της ζωής του ατόμου πάντα υπό την καθοδήγηση της γνωσιακής συμπεριφορικής θεωρίας.

• Εκπαιδεύει τον άνθρωπο ώστε να μάθει να φροντίζει τον εαυτό του, τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του. Έτσι, από ένα σημείο και έπειτα ο άνθρωπος δεν χρειάζεται πια τον θεραπευτή, άλλα είναι έτοιμος να κατανοήσει και να βοηθήσει ο ίδιος τον εαυτό του

Απώτερος στόχος της γνωσιακής συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας είναι να γίνει ο άνθρωπος θεραπευτής του εαυτού του. Άλλωστε, όπως έλεγε και ο Carl Rogers (Mearns et al., 2022), ιδρυτής της προσωποκεντρικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία, ο άνθρωπος διαθέτει όλες τις απαραίτητες εσωτερικές πηγές γνώσης και δύναμης, ώστε να είναι σε θέση να αξιολογεί τι είναι ωφέλιμο για τον ίδιο την κάθε στιγμή.

Αν θέλεις να βαδίσεις σε ένα μονοπάτι ανόδου και εξέλιξης, ενδυνάμωσης και απελευθέρωσης από ό,τι σε δυσκολεύει σε περιμένω να ξεκινήσουμε.

Βιβλιογραφικές αναφορές

Beck, J. S. (2008). Εισαγωγή στη γνωστική θεραπεία. Εκδόσεις Πατάκη.

Σίμος, Γ. (2010). Γνωστική συμπεριφορική θεραπεία. Εκδόσεις Πατάκη.

Mearns, D., Thorne, B., & McLeod, J. (2022). Η προσωποκεντρική συμβουλευτική στην πράξη. Μότιβο Εκδοτική.