«Νιώθω ότι θα πεθάνω», «Η καρδιά μου χτυπάει τόσο δυνατά που θα σπάσει», «Δεν μπορώ να ανασάνω – θα λιποθυμήσω!»
Έτσι περιγράφουν πολλοί άνθρωποι τη στιγμή μιας κρίσης πανικού: μια έντονη, ξαφνική καταιγίδα φόβου που μοιάζει να κατακλύζει σώμα και μυαλό, χωρίς προειδοποίηση.
Τι είναι οι κρίσεις πανικού;
Η κρίση πανικού είναι ένα ξαφνικό επεισόδιο έντονου φόβου ή δυσφορίας που κορυφώνεται μέσα σε λίγα λεπτά και συνοδεύεται από έντονα σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα. Συχνά, το άτομο νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο, ότι παθαίνει έμφραγμα ή ακόμη και ότι πεθαίνει – παρόλο που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει πραγματικός σωματικός κίνδυνος (National Institute of Mental Health, 2020).
Κρίσεις πανικού μπορεί να εμφανιστούν απροσδόκητα, ακόμη και όταν δεν υπάρχει φαινομενική αιτία ή εξωτερικός στρεσογόνος παράγοντας. Για άλλους, οι κρίσεις πυροδοτούνται σε συγκεκριμένες καταστάσεις (π.χ. μέσα σε μέσα μεταφοράς, σε πολυσύχναστους χώρους, ή σε συνθήκες που θυμίζουν προηγούμενο τραυματικό επεισόδιο).
Ποια είναι τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού;
Τα συμπτώματα είναι τόσο έντονα που κάνουν πολλούς να πιστεύουν ότι έχουν κάποιο σοβαρό οργανικό πρόβλημα:
- Σωματικά συμπτώματα:
- Ταχυκαρδία ή αίσθημα παλμών
- Δύσπνοια ή αίσθημα ασφυξίας
- Εφίδρωση, ρίγη ή εξάψεις
- Τρέμουλο, μούδιασμα ή αίσθημα αδυναμίας
- Πόνος ή δυσφορία στο στήθος
- Ναυτία ή πόνος στο στομάχι
- Ζάλη, αστάθεια ή τάση λιποθυμίας
- Ψυχολογικά συμπτώματα:
- Έντονος φόβος ότι θα πεθάνεις, θα πάθεις έμφραγμα ή θα “τρελαθείς”
- Αποσύνδεση από το περιβάλλον ή αίσθημα «σαν να βλέπεις τον εαυτό σου απ’ έξω»
- Φόβος απώλειας ελέγχου ή ξαφνικής καταστροφής
Η κρίση πανικού συνήθως κορυφώνεται μέσα σε 5-10 λεπτά και υποχωρεί σταδιακά. Ακόμα κι αν διαρκεί λίγο, αφήνει συχνά πίσω της εξάντληση, φόβο επανάληψης και μεγάλη σύγχυση.
Γιατί συμβαίνουν οι κρίσεις πανικού;
Η κρίση πανικού είναι μια υπερβολική αντίδραση του οργανισμού στο στρες: το σύστημα «συναγερμού» (fight or flight) ενεργοποιείται χωρίς πραγματικό εξωτερικό κίνδυνο. Συχνά προκύπτει από:
- Έντονο ή χρόνιο άγχος
- Τραυματικές εμπειρίες ή περιόδους έντονων αλλαγών
- Υπερευαισθησία στις σωματικές αισθήσεις
- Βιολογική προδιάθεση (κληρονομικότητα, νευροχημικοί παράγοντες)
- Ορισμένες ουσίες (π.χ. καφεΐνη, αλκοόλ) ή σωματικά νοσήματα που πυροδοτούν τα συμπτώματα
Σημαντικό: Η εμπειρία της κρίσης είναι αληθινή και εξουθενωτική, ακόμη κι αν δεν υπάρχει αντικειμενικός κίνδυνος.
Τι είναι η διαταραχή πανικού;
Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να βιώσουν μία ή δύο κρίσεις πανικού στη ζωή τους και να μην ξανασυμβεί ποτέ. Άλλοι όμως αναπτύσσουν διαταραχή πανικού, δηλαδή επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού, που συνοδεύονται από επίμονο φόβο ότι θα επαναληφθούν («άγχος για το άγχος»), αποφυγή καταστάσεων και συχνά περιορισμό της ζωής.
Η διαταραχή πανικού συχνά συνυπάρχει με αγοραφοβία – το φόβο ότι δεν θα μπορέσεις να φύγεις ή να βρεις βοήθεια αν πάθεις κρίση πανικού σε δημόσιο χώρο.
Κρίση πανικού ή άλλη πάθηση;
Πολλοί που παθαίνουν για πρώτη φορά κρίση πανικού καταλήγουν στα επείγοντα, νομίζοντας ότι παθαίνουν κάτι σωματικό. Είναι σημαντικό να γίνει διαφορική διάγνωση, καθώς παρόμοια συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν σε άλλες ιατρικές καταστάσεις (καρδιολογικά, ενδοκρινικά κ.ά.). Όταν αποκλειστούν οργανικά αίτια, ο ειδικός ψυχικής υγείας μπορεί να θέσει τη σωστή διάγνωση.
Πώς αντιμετωπίζονται οι κρίσεις πανικού;
- Ψυχοθεραπεία (CBT):
Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) είναι η πλέον τεκμηριωμένη θεραπεία για τις κρίσεις πανικού (Hofmann & Smits, 2008).
- Σε βοηθά να κατανοήσεις πώς το άγχος και οι σκέψεις τροφοδοτούν τα συμπτώματα
- Εκτίθεσαι σταδιακά στα σωματικά ερεθίσματα ή τις καταστάσεις που φοβάσαι, ώστε να εκπαιδεύσεις τον εγκέφαλό σου να μην τα ερμηνεύει ως απειλή
- Μαθαίνεις να αμφισβητείς τις καταστροφικές σκέψεις («θα πεθάνω», «θα τρελαθώ») και να αναπτύσσεις πιο λειτουργικές στρατηγικές διαχείρισης
- Φαρμακοθεραπεία:
- SSRIs (π.χ. σερτραλίνη, παροξετίνη)
- Βενζοδιαζεπίνες για πολύ βραχυπρόθεσμη χρήση
- Εξατομικευμένη πάντα και με στενή ιατρική παρακολούθηση
- Αυτοβοήθεια και πρακτικές τεχνικές:
- Ασκήσεις αναπνοής, χαλάρωσης και mindfulness
- Καλή φροντίδα ύπνου, διατροφής και αποφυγή ουσιών που εντείνουν το άγχος (καφεΐνη, αλκοόλ)
- Εκπαίδευση στην αποδοχή των σωματικών συμπτωμάτων ως ακίνδυνα
- Καταγραφή σκέψεων και συναισθημάτων
«Μικρό τεστ» για κρίσεις πανικού
- Έχεις βιώσει ξαφνικά επεισόδια έντονου φόβου με σωματικά συμπτώματα χωρίς προφανή αιτία;
- Φοβάσαι μήπως ξαναπάθεις κρίση ή αποφεύγεις καταστάσεις «για παν ενδεχόμενο»;
- Έχει αλλάξει η καθημερινότητά σου λόγω του φόβου κρίσεων πανικού;
Αν απαντήσεις «ναι» στα παραπάνω, ίσως χρειάζεται να απευθυνθείς σε ειδικό. Δεν είσαι μόνος/η – και οι κρίσεις πανικού αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά.
Παράδειγμα
Ο Β., 31 ετών, μοιράζεται τη δική του εμπειρία:
«Η πρώτη μου κρίση πανικού ήρθε ξαφνικά, στο λεωφορείο. Ένιωσα πως δεν μπορώ να αναπνεύσω, το στήθος μου πονούσε, τα χέρια μου μούδιασαν. Ήμουν σίγουρος ότι παθαίνω έμφραγμα. Πήγα στα επείγοντα – όλα φυσιολογικά. Όταν επαναλήφθηκε, άρχισα να φοβάμαι να βγω από το σπίτι. Η ψυχοθεραπεία με βοήθησε να μάθω ότι το σώμα μου αντιδράει υπερβολικά στο στρες, ότι δεν κινδυνεύω πραγματικά, και να ξαναβρώ την ελευθερία μου. Δεν είναι εύκολο, αλλά τώρα ξέρω ότι μπορώ να το διαχειριστώ.»
Η δική μου θεραπευτική προσέγγιση
Ως θεραπεύτρια με εξειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία, δουλεύω μαζί σου για να αποδομήσουμε το φόβο των κρίσεων, να επαναπρογραμματίσουμε τις σκέψεις σου και να αποκτήσεις τον έλεγχο. Η υποστήριξη, η ασφάλεια και η ενσυναίσθηση στη θεραπευτική σχέση είναι το πρώτο βήμα για να σπάσεις τον κύκλο του πανικού. Η αλλαγή δεν έρχεται από τη μία μέρα στην άλλη – αλλά κάθε μικρό βήμα μετράει, και μπορεί να σε φέρει πιο κοντά στη ζωή που αξίζεις να ζήσεις.
Οι κρίσεις πανικού δεν σε ορίζουν. Υπάρχει επιστημονική βοήθεια, πρακτικές λύσεις και φροντίδα για να ξαναβρείς τον έλεγχο και την ελευθερία σου. Είμαι εδώ για σένα, διά ζώσης ή online, να σε στηρίξω στην πορεία για μια ζωή με λιγότερο φόβο και περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Βιβλιογραφία
- National Institute of Mental Health (NIMH). (2020). Social Anxiety Disorder: More Than Just Shyness. www.nimh.nih.gov
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
- Hofmann, S. G., & Smits, J. A. (2008). Cognitive-behavioral therapy for adult anxiety disorders: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Journal of clinical psychiatry, 69(4), 621.
- Craske, M. G., Kircanski, K., Zelikowsky, M., Mystkowski, J., Chowdhury, N., & Baker, A. (2008). Optimizing inhibitory learning during exposure therapy. Behaviour research and therapy, 46(1), 5-27.
- Mitte, K. (2005). Meta-analysis of cognitive-behavioral treatments for generalized anxiety disorder: a comparison with pharmacotherapy. Psychological bulletin, 131(5), 785.
- Cuijpers, P., Karyotaki, E., Weitz, E., Andersson, G., Hollon, S. D., van Straten, A., … & Ebert, D. D. (2016). The effects of psychotherapies for major depression in adults on remission, recovery and improvement: a meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 202, 511-517.
