«Δεν έχω ενέργεια να σηκωθώ από το κρεβάτι», «Τίποτα δεν έχει νόημα πια», «Δεν είμαι αρκετός/ή, δεν θα αλλάξει τίποτα»
Αυτές είναι μερικές από τις φράσεις που “ψιθυρίζει” η κατάθλιψη στο μυαλό όσων τη βιώνουν.
Τι είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη (μείζων καταθλιπτική διαταραχή, Major Depressive Disorder – MDD) είναι κάτι πολύ περισσότερο από «κακή διάθεση» ή ένα προσωρινό αίσθημα λύπης. Πρόκειται για μια σύνθετη ψυχική διαταραχή που επηρεάζει τον τρόπο που σκέφτεσαι, αισθάνεσαι και λειτουργείς στην καθημερινότητά σου. Το σκοτάδι της κατάθλιψης συχνά καλύπτει κάθε πτυχή της ζωής, από τις διαπροσωπικές σχέσεις και την εργασία, μέχρι τη φροντίδα του εαυτού.
Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από επίμονα και διαρκή συμπτώματα – η διάθεση είναι χαμηλή σχεδόν κάθε μέρα για τουλάχιστον δύο εβδομάδες (American Psychiatric Association, 2013). Δεν είναι θέμα “θέλησης” ή “χαρακτήρα”. Μπορεί να συμβεί στον καθένα, σε οποιαδήποτε φάση της ζωής.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι πολυεπίπεδα – σωματικά, συναισθηματικά, γνωστικά και συμπεριφορικά:
- Επίμονη θλίψη, αίσθημα κενού ή απελπισίας
- Απώλεια ευχαρίστησης σε δραστηριότητες που παλιά σου άρεσαν (ανηδονία)
- Αδικαιολόγητη κόπωση, χαμηλή ενέργεια, αίσθημα «βαρύτητας»
- Δυσκολία στη συγκέντρωση, αναποφασιστικότητα
- Αλλαγές στην όρεξη (απώλεια ή υπερφαγία) και στο βάρος
- Διαταραχές στον ύπνο (αϋπνία ή υπερυπνία)
- Αίσθημα αναξιότητας, ενοχής, αυτομομφής
- Ακόμα και σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας σε πιο σοβαρές περιπτώσεις
Η κατάθλιψη επηρεάζει τον τρόπο που βλέπεις τον εαυτό σου, τους άλλους, το μέλλον. Η κάθε μέρα μοιάζει δύσκολη, χωρίς χρώμα, και το παραμικρό φαίνεται βουνό.
Πού οφείλεται η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη δεν έχει μία μόνο αιτία – είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων αλληλεπιδράσεων βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων:
- Βιολογικοί παράγοντες: Κληρονομικότητα, ανισορροπία νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνη, νορεπινεφρίνη, ντοπαμίνη), ορμονικές διαταραχές
- Ψυχολογικοί παράγοντες: Αρνητικά μοτίβα σκέψης, τελειομανία, χαμηλή αυτοεκτίμηση, αίσθημα αβοηθησίας
- Κοινωνικοί παράγοντες: Μοναξιά, απώλεια, διαπροσωπικές συγκρούσεις, επώδυνα ή τραυματικά γεγονότα ζωής, κοινωνική ή οικονομική ανασφάλεια
Καμία αιτία δεν «κατοχυρώνει» τη διαταραχή μόνη της – η κατάθλιψη είναι η τομή της βιολογίας με την ιστορία και το περιβάλλον μας (van Loo et al., 2022).
Πώς επηρεάζει η κατάθλιψη την καθημερινή ζωή;
Η κατάθλιψη απομονώνει, μουδιάζει, διαστρεβλώνει την εικόνα του εαυτού. Μπορεί να οδηγήσει σε απόσυρση από φίλους, οικογένεια και δραστηριότητες, να κάνει ακόμη και τις πιο απλές πράξεις (ένα ντους, ένα τηλεφώνημα) να μοιάζουν ακατόρθωτες. Πολλές φορές συνοδεύεται από έντονη ενοχή ή ντροπή (“δεν θα έπρεπε να νιώθω έτσι”, “δεν αξίζω τίποτα”) και έναν βαθύ φόβο ότι “τίποτα δεν θα αλλάξει”.
Επηρεάζει τη δουλειά, τη σχολή, τις σχέσεις, ακόμα και την αυτοφροντίδα – δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο που δύσκολα σπάει χωρίς υποστήριξη.
Υπάρχει θεραπεία; Πώς βοηθά η ψυχοθεραπεία;
Η απάντηση είναι: ναι, υπάρχει θεραπεία. Η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί με σημαντικό ποσοστό επιτυχίας, ειδικά όταν το άτομο ζητήσει υποστήριξη εγκαίρως.
Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT):
Η CBT είναι η πιο τεκμηριωμένη μέθοδος για την κατάθλιψη (Cuijpers et al., 2014). Βοηθά το άτομο να εντοπίσει και να αναδομήσει τα αρνητικά μοτίβα σκέψης (“τίποτα δεν θα αλλάξει”, “είμαι αποτυχημένος/η”), να ανακτήσει τον έλεγχο στη συμπεριφορά του, να θέσει μικρούς ρεαλιστικούς στόχους και να επιστρέψει σταδιακά σε δραστηριότητες που προσφέρουν χαρά και νόημα.
Άλλες προσεγγίσεις:
- Διαπροσωπική θεραπεία (IPT), ανθρωπιστική, ψυχοδυναμική, mindfulness-based CBT
- Σοβαρές καταθλίψεις μπορεί να χρειαστούν συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία (SSRIs, SNRIs, TCAs), πάντα υπό ψυχιατρική παρακολούθηση (Bauer et al., 2002).
Η θεραπευτική σχέση, η ενσυναίσθηση και η ασφάλεια είναι το θεμέλιο της αλλαγής – κανείς δεν “θεραπεύεται” με διαταγές ή κριτική. Ο δρόμος είναι βήμα-βήμα, με σεβασμό στον ρυθμό του καθενός.
Μικρό τεστ αυτοαξιολόγησης:
- Νιώθεις θλίψη ή άδειασμα σχεδόν κάθε μέρα;
- Έχεις χάσει το ενδιαφέρον σου για δραστηριότητες που κάποτε σου άρεσαν;
- Δυσκολεύεσαι να σηκωθείς, να φροντίσεις τον εαυτό σου, να συγκεντρωθείς;
- Έχεις σκέψεις αυτομομφής ή αναξιότητας;
- Οι άλλοι σε λένε “πεσμένο/η”, “άλλο άνθρωπο” τον τελευταίο καιρό;
Αν στις παραπάνω ερωτήσεις βλέπεις τον εαυτό σου, αξίζει να κάνεις το επόμενο βήμα και να μιλήσεις με έναν ειδικό. Δεν είσαι μόνος/η και αξίζεις να νιώσεις ξανά ελπίδα και φως.
Παράδειγμα
Η Ε., 35 ετών, περιγράφει πώς βίωσε και ξεπέρασε την κατάθλιψη:
«Κάποτε, κάθε πρωί που ξυπνούσα ήθελα να ξανακοιμηθώ για να αποφύγω τη μέρα. Είχα σταματήσει να βλέπω φίλους, δεν με ενδιέφερε τίποτα, ακόμη και το να μαγειρέψω ή να πάω βόλτα φαινόταν αδύνατο. Σκεφτόμουν ότι έτσι θα είναι πάντα. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας, σιγά-σιγά, άρχισα να αναγνωρίζω αυτές τις αρνητικές σκέψεις και να τις αμφισβητώ. Έβαλα μικρούς στόχους: μια μικρή βόλτα, μια ταινία, ένα τηλεφώνημα. Υπήρχαν μέρες που έπεφτα πάλι, αλλά τώρα ξέρω ότι η κατάθλιψη δεν με ορίζει. Το να ζητήσεις βοήθεια δεν είναι αδυναμία – είναι το πρώτο βήμα για να πάρεις τη ζωή σου πίσω.»
Η δική μου θεραπευτική προσέγγιση στην κατάθλιψη
Ως θεραπεύτρια με ειδίκευση στη Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία, προσεγγίζω την κατάθλιψη ολιστικά και με σεβασμό στη μοναδικότητα κάθε ανθρώπου. Η θεραπεία μαζί μου δεν είναι ποτέ μια «έτοιμη συνταγή»: δουλεύουμε μαζί για να εντοπίσουμε τα προσωπικά σου μοτίβα, να βάλουμε φως στις σκέψεις που σε κρατούν πίσω και να βρούμε μικρά, ουσιαστικά βήματα για να ξαναβρείς το νόημα, τη σύνδεση, την ελπίδα. Κάθε μικρή νίκη μετράει. Με ενσυναίσθηση, ασφάλεια και επιστημονική καθοδήγηση, σε στηρίζω να ξαναχτίσεις τη ζωή σου από εκεί που νιώθεις ότι σταμάτησε. Η αλλαγή έρχεται – και μπορεί να ξεκινήσει σήμερα.
Η κατάθλιψη μπορεί να μοιάζει ανίκητη, αλλά δεν είσαι μόνος/η. Η φροντίδα, η επιστήμη και η ανθρώπινη επαφή μπορούν να ανοίξουν ξανά τον δρόμο προς το φως. Είμαι εδώ για σένα, διά ζώσης ή online, να σε στηρίξω με ασφάλεια και κατανόηση στο ταξίδι σου προς την ανάρρωση.
Βιβλιογραφία
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.).
- Bauer, M., Whybrow, P. C., Angst, J., Versiani, M., Möller, H. J., & World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBF) Task Force on Treatment Guidelines for Unipolar Depressive Disorders (2002). World Federation of Societies of Biological Psychiatry (WFSBP) Guidelines for Biological Treatment of Unipolar Depressive Disorders, Part 2: Maintenance treatment of major depressive disorder and treatment of chronic depressive disorders and subthreshold depressions. The world journal of biological psychiatry : the official journal of the World Federation of Societies of Biological Psychiatry, 3(2), 69–86. https://doi.org/10.3109/15622970209150605
- Cuijpers, P., Karyotaki, E., Weitz, E., Andersson, G., Hollon, S. D., van Straten, A., … & Ebert, D. D. (2014). The effects of psychotherapies for major depression in adults on remission, recovery and improvement: a meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 149(1-3), 118-127.
- van Loo, H. M., Aggen, S. H., & Kendler, K. S. (2022). The structure of the symptoms of major depression: Factor analysis of a lifetime worst episode of depressive symptoms in a large general population sample. Journal of Affective Disorders, 307, 115.
